Vefat etmek üzere olan hastaya "Muhtazar", içinde bulunduğu duruma da "Hâl-i ihtizâr (Hâlet-i nez')” denir.
Aşağıda, bu konuda dikkat edilmesi gereken hususlar kısaca gösterilmiştir.
•Ölmek üzere olan hastayı; sağ tarafı üzere Kıble’ye doğru yöneltmek ve yanında bulunanların "Kelime-i Tevhîd"i telkin etmeleri Sünnet'tir.
•Hastaya; zorlamadan, emretmeden, aşağıdaki mübarek cümlelerden herhangi birini söylemesi telkîn edilir.
•"Lâ ilâhe illâllah"
•"Lâ ilâhe illâllah Muhammedü'r-Rasûlullâh."
•"Eşhedü en lâ ilâhe illâllâh ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve Resûlüh."
•Bu sırada; Yâsîn-i Şerîf veya Ra'd sûresi’ni okumak Sünnet’tir. Ancak, hastanın vefâtından itibaren yıkanıncaya kadar yanında Kur’ân-ı Kerim okumak mekrûhtıır.
•Vefat ettiği anda yanında bulunanlar;
"Sübhâne Rabbike Rabbi'l-İzzeti ammâ yasifûn ve selâmün ale'l-Mürselîn, ve'l-hamdü lillâhi Rabbi'l-Âlemîn" derler.
•Sonra; Meyyit’in gözü kapanır ve bunu yapan aşağıdaki duâyı okur:
"Bismi'llâhi ve alâ milleti Rasûlillâh. Allâhümme yessir aleyhi emrehû ve sehhi’l-aleyhi mâ ba'dehû ve
es'ıdhü bi-likâike vec’al mâ haraca ileyhi hayran mimmâ haraca anh.”
•Vefat ettiğine kanaat geldikten sonra, çenesi bir tülbentle çekilerek başının üstünden bağlanır. Kolları da yanına uzatılır. Bu işleri yapan:
"Bismi’Ilâhi ve alâ milleti Resûlillâhi salla'llâhu aleyhi ve sellem" der.
•Sonra elbiseleri çıkartılır. Yumuşak yatağından kaldırılıp, sert bir yere yatırılır, üzerine de çarşaf örtülür. Bacakları uzatılır ve orta yerinden enli bir tülbentle birbirine bağlanır. Bütün bu işler yapılırken, meyyitin avret mahallinin görünmemesine dikkat edilir. Sonra, üstüne bir bıçak, demir parçası veya ayna konur.
•Teberrük veya şefkat sebebiyle meyyiti öpmekte beîs yoktur.
•Eşe, dosta vefât haberi verilir. Bu haberi duyanlar;
"İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râci'ûn" derler.
•Meyyitin defnedilmesine kadar lâzım olan şeylerde acele etmek müstehabdır.
•Geride kalanların: bağırıp çağırmamak şartıyla ağlamaları mendûbdur.
•Meyyitin yıkanmasına "Gasl-i Meyyit" denir. Meyyiti yıkayacak olan; önce niyet eder, sonra "Besmele" okur. Yıkama bitinceye kadar da;
"Gufrâneke yâ Rahmân" der.
•Kefenin beyaz olması Sünnet'tir.
•Cenâzeyi gündüz vakti gömmek müstehabdır.
Cenâze taşımanın âdâbı:
Önce: tabût sol ön tarafından, sağ omuza alınıp, en al 10 adım götürülür.
Sonra; aynı tarafın ayak tarafından, sağ omuza alınıp, en az 10 adım götürülür.
Sonra; sağ ön tarafından, sol omuza alınıp en az 10 adım götürülür.
Sonra da; aynı tarafın ayak tarafından sol omuza alınıp, en az 10 adım götürülür.
•Cenazeyi sür'atle götürmek müstehabdır. Ancak, meyyitin sarsılmamasına dikkat etmek gerekir.
•Cenâzeyi götürenlerin, sessizce aşağıdaki duâyı okumaları sevabdır:
"Allâhü Ekber. Allâhü Ekber. Eşhedü ennellâhe tebâkere ve teâlâ yuhyî ve yümîtü ve Hüve Hayyün lâ yemûtü. Süb'hâne men teazzeze bi’l-kudreti ve'l-bekâi ve kahera'l-ibâde bi'l-mevti ve'l-fenâi."
•Önünden cenaze geçtiğini görenin bir engel yoksa ayağa kalkıp, teşyi’ etmesi gerekir. Aksi hâlde; cenâze uzaklaşıncaya kadar ayakta durması gerekir.
•Cenâze görenin aşağıdaki duâyı okuması müstehabdır:
"Sübhâne'l-lezî la yemûtü. Lâ ilâhe illâ Hüve'l-Hayyü'l-Kayyûm."
Cenâzeyi teşyi' ederken, arkasından yürümek efdâldir.
•Kadınların cenazeyi teşyi’ etmeleri tahrîmen mekrûhtur.
•Cenâzeyi takib edenlerin, hayatın âkıbetini düşünerek huşû içinde yürümeleri gerekir.
•Kabir başına gelindiğinde, cenâzeyi taşıyanların tâbûtu omuzlanndan indirmelerinden önce diğerlerinin oturması mekrûhtur.
•Meyyit, kabre Kıble yönünden konulur. Sağ tarafi Kıble'ye yöneltilir. Bu sırada, meyyiti defnedenler;
“Bismillâhi ve alâ milleti Rasûlillâh" derler. Sonra da aşağıdaki duâyı okurlar:
“Allâhümmeftah ebvâbe's-semâi lirûhihî ve erkim nüzûlehû ve vessi' medhalehû ve vessi’ lehû fi kabrihî.”
•Sonra kefenin bağı çözülür. Bu işi yapan aşağıdaki duâyı okur:
"Allâhümme lâ tahrimnâ ecrehû ve lâ teftinnâ ba’dehû."
•Sonra, kabrin üzerine tahta konup, tamamen örtülür. Daha sonra da üzerine toprak dökülür.
•Sonra, cemâatin her birinin, kabrin baş tarafından 3’er avuç toprak atmaları müstehabdır.
•Toprak atanların l'inci seferinde;
"Minhâ halaknâküm"
2'nci seferinde;
"Ve fîhâ nüîdüküm"
3’üncü seferinde;
"Ve minhâ nuhricuküm târeten uhrâ" kavl i şeriflerini okumaları müstehabdır.
•Defn işi bittikten sonra; kabrin yanında bir süre beklemek ve meyyit için duâ edip, Kur’ân-ı Kerîm okumak müstehâbdır.
•Sonra cemâat dağılır. İmam veya takva sahibi bir zat; meyyitin yüzü tarafında durup "Telkin" verir.
•Ta'ziye [başsağlığı dilemek) müstehâbdır. Ta’ziye; “Allâhü Teâlâ sabır ve ecir versin. Hüküm, Allâhü Teâlâ’dandır. Rabbim, O’nu Cennete kavuştursun"
gibi sözlerle teselli vermektir.
•Cenâze sahihlerinin, tâziyeleri kabul için 3 gün kadar evlerinde oturmaları caizdir.
•Cenâze sahibinin defni takib eden l'inci günden, 7'nci güne kadar kolaylarına gelen şeyleri fakirlere vererek sevâbını meyyite bağışlamaları Sünnet’tir. Ziyafet vermek mekrûhtur.
•Fakirlere verecek bir şeyi olmayan cenâze sahibinin, 2 rek'ât namaz kılıp, sevabını meyyitin rûhuna hediye etmesi müstehâbdır.
