Bir yerde toplanıp ta orada o yerin sahibi veya vazifelisi olan kimse veya valinin vekili bulunmazsa içlerinden en çok namaz meselelerini ve sünnet vechi üzere okumayı bilen, açıkta yapılan fenalıklardan, görünen kötülüklerden sakınan kimse imamete geçer. İlimde eşit olurlarsa Kur’an okuma kurallarını daha fazla bilen, kıraatta eşit olurlarsa en çok şüpheli şeylerden sakınan, onda da eşit olurlarsa yaşça en büyük olan, onda da eşit olurlarsa ahlakı en yüksek olan imamete geçer.
İhtilaf meydana gelirse çoğunluğun seçtiği imam olur. Çoğunluk layık olanı seçmezlerse isaet etmiş (kötülük etmiş, suç işlemiş) olurlar.
Kölenin, amanın, veledi zinanın, cahilin, fasıkın, bidat işleyenin imametleri mekruhtur. Fasık ve bidatçı olan kimsenin arkasında namaz sahih olup, cemaat sevabı kazanılırsa da muttaki olan imamın arkasındaki fazilete kavuşulamaz. İmamın cemaatın nefretini meydana getirecek derecede namazı uzatması mekruhtur.
Resulüllah Efendimiz:
"Bir kimse imam olursa hafifletsin. Ey insanlar, sizden cemaatı dağıtanlar vardır. Biriniz insanlara imam olursa hafifletsin (kolay etsin). Zira onlarda ihtiyar, zayıf ve hacet sahihleri vardır"
buyurdular.
Kadınların cemaatı mekruhtur. Camilerde bulunmalarında kerahet vardır. Eğer cemaat teşkil (‘derlerse, imam safın ortasında durur.
İmamdan başka bir kişi varsa imamın sağ tarafı¬na ve ayağının ucu imamın ökçesine gelmek üzere namaza durur. Birden fazla olan cemaat imamın arkasına dururlar. İmamın arkasında duranın imamlığa ehliyeti olması gerekir.
Kamet getirilirken ilk gelen imamın arka hizası¬na durur. Burası safın merkezidir. Ondan sonra giren imamın sağma sonra giren soluna geçer.
Bu tertip üzere sağ ve sola durularak saf tamamlanır. İkinci safa duracak olan yine imamın arka hizasına durur. Birinci saf gibi ikinci saf da teşkil edilir. Üçüncü ve dördüncü saflar da böylece tutulur.
Safların en faziletlisi birinci saftır. Birinci safın en kıymetli yeri imamın arkası, sonra sağı, sonra soludur. İmamın arkasında duran yüz derece ve sağında duran yetmiş beş solunda duran elli derece faziletlidir. (Fazilet kazanır.) Cenabı Hakk’m rahmeti önce imama iner. Ondan sonra imamın arka hizasında bulunan kimseye ondan sonra sağ ve solda bulunan kimseler, sonra bütün saffa, sonra ikinci ve üçüncü saflara dağılır.
Safları gayet düz ve omuzları bir hizada yapmak, aradaki boşlukları kapamak gerekir. İmam bunları cemaata emreder.
Peygamber Efendimiz: "Namazda düz ve doğru durunuz ki, kalpleriniz doğru olsun, birbirinize temas ediniz, birbirinize merhametli olunuz" buyurdular.
İmamın arkasında erkekler, erkeklerin arkasında çocuklar, onların arkasında hünsalar (kadın veya erkek olduğu belli olmayanlar) onların arkasında kadınlar saf tutarlar.
Şafii mezhebinde olan Hanefi mezhebine riayet ederse Hanefi mezhebinde olanın ona uyması sahih olur. Ümmi olanın (okuryazar olmayan), ümmi olan cemaata imam olması caizdir. İmamdan başka biri kadın, diğeri erkek iki cemaat bulunsa, erkek imamın sağ tarafında, kadın erkeğin arkasına durur.
İmamdan başka iki erkek bir kadın bulunursa erkekler imamın arkasında kadın da erkeklerin arkasında durur. İmama otururken yetişen tahiyyatı okumaya başlar. Tahiyyatı tamamlamadan imam kalkarsa veya selam verirse tahiyyatı tamamlar, sonra kalkar. Tahiyyatı tamamlamasa da caizdir.
İmamla beraber namaz kılan tahiyyatı okuyup salavatı şerifeleri okumadan imam selam verse, imamla beraber selam verir. Salavatı şerifeleri okumaz. Üç kere teşbih okumadan imam başını rükudan veya secdeden kaldırsa imama uymak lazımdır. İmamdan önce rükudan veya secdeden başını kaldırırsa geri dönmek gerekir.
Beş şeyde imama tabi olmak lazımdır. İmam o peyleri terkederse imama uyanın da terketmesi icabetler. Onlar da bayram namazının tekbirleri, kadeiula (birinci oturuş), tilavet secdesi, yanılma secdesi ve kunuttur.
Dokuz şeyi imam terkederse muktedi terketmeden yapar: 1. İftitah tekbirlerinde ellerini kaldırmak. 2. Sübhaneke’yi okıımak. 3. Rüku tekbiri, 4. Sücut tekbiri, 5. Rükuda ve secdede teşbihler, 6. Nemiallahü limen hamideh demek, 7. Teşehhüd okumak, 8. Selam 9. Teşrik tekbiri.
İmam namazda fazla bir secde daha yapsa yahut son oturuşta selam vermeden sehven kalksa muktedi imama uymayıp bekler. Eğer imam, son oturuşta oturmadan önce sehven kalkarsa muktedi bekler ve imamın dikkatini çekmek için (Sübhanellah) der.
Eğer imam fazla olan rekatın secdesini yapmadan muktedi selam verirse namazı bozulur. İmam teşehhüd okuyup selam vermezden evvel muktedinin selam vermesi mekruhtur.
