Fıtır sadakası; hür, müslüman, mükellef, nisaba veya kıymetine malik olan kimse üzerine vacip olan bir borçtur. Fıtır sadakası için gerekli olan zenginlikle, servetin veya paranın üzerinden yıl geçmiş olması şart değildir. Bu zenginliğin, Ramazan bayramının Mubahında imsak attığı sırada bulunması yeterlidir. Kıtır sadakası olarak verilecek meblağın ihtiyacından fazla olması lazımdır.
Bu husustaki ihtiyaç, yeterlilik halidir. Evi, elbisesi, oturacağı ve yatacağı yeri, yiyeceği bulunan kimse fitre vermek için ehildir. O sırada ticaret yapacak parasının bulunması şart değildir.
Fıtır sadakasını aile büyüğü durumunda olan kimse kendisi için, fakir olan küçük çocukları için (babanın sağlığında çocuğunun serveti düşünülemez), müslüman olmasalar bile aynı evde hizmet eden kimseler için (köle, cariye, hizmetçi, azap, çoban v.s.) vermekle sorumludur. Küçük olsa bile, serveti olan çocuğu ile, karısı, büluğ çağma ermiş olan evlatları, baba ve ana ile dede ve ninelerin fıtrasından sorumlu olunmaz.
Fıtır sadakasının miktarı, buğdaydan ve buğday unundan yarım sa’, yani 1667 gr. arpadan ve unundan, kuru üzümden, hurmadan bir tam sa’, yani 3333 gr. olup aynı olarak gereken kimselere vermektir. Bunların karşılığı olarak nakit para verilmesi de caiz, hatta para ile her ihtiyaç görülebildiği için bunların aynının verilmesi yerine para verilmesi efdaldir. Fıtır sadakasının verileceği kimse bunların aynına daha çok muhtaç bulunuyorsa, o takdirde aynından verilmesi efdal olur.
Fıtır sadakası, fakirin ihtiyacına en çabuk ulaşan bir yardım olduğu için, fakirin o andaki ihtiyacına bakıp ona göre fıtır sadakasını vermek uygun olur.
Fıtır sadakasının verileceği zaman bayram sabahının imsak atımına kadar olan zamandır. Daha sonraya bırakmak caiz olmakla beraber mekruhtur. Bir kimse aynı günün imsaki doğmadan önce ölse veya iflas etse de fakir duruma düşse, fıtır sadakası bunların zimmetinden düşer. Aynı gün imsak attıktan sonra doğan veya müslüman olan kimselerin de fıtır sadakası vermelerine gerek yoktur.
Fıtır sadakasının verilmesinde müstehap olan vakit, sabah ve bayram namazlarını kılmak üzere çıkılacak musalla veya cami yolculuğundan önce vermiş olmaktır. Bu vakitten daha önce ve hatta daha sonra vermek fıtır sadakasının ödenmiş olması bakımından sahih olmakla birlikte, bayram gününün imsak atımından sonraya bırakmak mekruhtur.
Bayramdan evvelki günlerde verilmesinde hiç bir sakınca yoktur. Hatta fakirin ihtiyacı bahis konusu olduğuna göre, fıtır sadakasının bayramdan önceki günlerde verilip, ihtiyaç gidermede kullanılması ve bayrama daha rahat bir vasatta çıkılması bakımından tercih sebebi olarak düşünülebilir.
Her şahsın fıtır sadakası bir fakire verilir. Bir fıtır sadakasının bölünüp birden fazla fakire taksim edilmesinin caiz olup olmadığı hususunda ihtilaf edilmiştir. Birçok kimsenin fıtır sadakasını bir kişiye vermesi caizdir. Ancak verilen fitrelerin toplamının, fakiri fitre verecek seviyeye ulaştırması halinde caiz olmaz.
Fıtır sadakasının verilmesinde efdaliyyet sırası zekatta olanın aynısıdır. Fıtır sadakasının yakın ve uzak akraba fakirleri dururken başkalarına verilmesi isabetli değildir.
Fıtır sadakası niyet edilerek verilir. Bu niyet kalpten yapılır ve fıtır sadakasını alan kimseye, verilen şeyin fıtır sadakası olduğunu söylemeye gerek yoktur.
Herhangi bir sebeple Ramazan orucunu tutamamış olan kimsenin de fıtır sadakası vermesi gerekir. Kendisinden mazereti sebebiyle oruç sakıt olan kimseden fıtır sadakası sakıt olmaz.
