El-Evvelü Anlamı

Varlığının evveli olmayan. O her şeyin yaratıcısı olması ile evveldir.

Allah Teâlâ için asla başlangıç düşünülemez. O'na evvel demek, İkincisi var demek değil, kendisinden başka bir varlık sahibi yok demektir. Her şey varlığı ondan almaktadır. O'nun varlığı kendi Zat'ı ile kâimdir. Başkasından alınma bir varlık değildir.

Kula gereken, merâtib-i tevhidi iyi idrak edip, anlaması lazımdır:

MERÂTİB-İ TEVHİD ÜÇTÜR:

1- Tevhîd-i Ef'âlmakamı:

Kul, varlık perdelerinin ortadan kalkması ile tecelli-i ef'âle mazhar olur. Kâinatta Allah'ın fiillerinden başka bir şey göremez. Ve meydana gelen her

fiilin yaratıcısının Allah Teâlâ olduğunu idrak eder. Bu makam başlangıçta olanlar için oldukça korkulu ve ayak kayacak bir mevkidir. Bu makamda yanlışlığa ve sapıklığa düşmemek için çok dikkat lazımdır.

Bu mertebeyi Allah'ın himayesi altında geçebilmek için kul, "Lâ ilâhe illellâh" zikrine devam etmelidir. Çünkü bu makamın zikri Kelime-i Tevhid'dir. Bu makamdan geçen kul, Tecelli-i Esmâ'ya yükselir. Bu mertebeler ancak ehline bildirilir.

2- Te vhîd-i Sıfât makamı:

İlahi fiil perdelerinin kalkması ile kul, doğrudan sıfatı ilahinin tecellisine mazhar olur ve Allah'ın kadim sıfatları ile birliğini anlar. Yani eşyaya nazar eder, oradan masdarına intikal eder. Bu makama yükselen kul, doğrudan doğruya eşyanın yaratıcısına nazar eder.

Bu mertebede nafile ibadetlerin semeresi sayesinde kulun sıfatları, Sıfatullah'ta fani (yok) olur. Nafile ibadetleri yaparak Allah (c.c.)'a yaklaşmak sureti ile beşerî sıfatlar ortadan kalkar, sıfatı ilahiyye zâhir olur. Artık kendisinde Allah'ın izni ileuzaktan ve bütün uzuvları ile işitip görmek gibi fiiller meydana gelir. Bu makamda bulunan kulun devamlı zikri "Allâh, Allâh" olmalıdır. Bu mertebeyi aşabilmek Lafza-i Celal'a bağlıdır. Kalbin zikri o olmalıdır.

3- Tevhid-i  Zât Makamı:

İlâhi sıfat perdelerinin kalkması ile kul, Allah'ın Zât'ının tecellisi karşısında (fâni) yok olur. Bu mertebede Vücûdu İ lâhi'den başka hiçbir şey görülmez. Kul, burada birlik deryasında mahvolmuştur. Tev- hid erbabının gerçek bir muvahhid olabilmesi ancak

bu makama urûcu ile mümkündür. Bu makamın özelliği fenadır.

Kul, farz ibadetlerinin meyveleri neticesi tamamen bütün mevcudatı, nefsi de dahil olmak üzere şuurdan fâni olur. Artık Vücudu Hakk bâki kalır. Bu mertebeye urûc eden kulun daimi zikri "Hû" olmalıdır.